فیزیک درس تخصصی مشترک میان رشته های ریاضی و تجربی است و طی سه سال دبیرستان و همچنین در کنکور، جز منابع اصلی محسوب می شود. فیزیک تنها درسی است که موضوعات آن در کتاب های سه سال دبیرستان مستقل از یکدیگر هستند، از همین رو برنامه ریزی مطالعاتی هر مقطع با مقاطع دیگر متفاوت است. در این مقاله به بررسی مباحث فیزیک دهم و جایگاه و اهمیت آن در کنکور می پردازیم.
مباحث فیزیک دهم
فیزیک در پایه دهم در واقع آغاز مفاهیم پایه و تعاریف اساسی علم فیزیک را شامل می شود. کتاب فیزیک 1 برای دانش آموزان رشته تجربی شامل 4 فصل و برای دانش آموزان رشته ریاضی شامل 5 فصل است که در این میان، 4 فصل اول با رشته تجربی کاملا مشترک است و فصل آخر مبحث مجزا و اختصاصی دانش آموزان رشته ریاضی را در بر می گیرد.
در ادامه به بررسی سرفصل ها و مباحث فیزیک دهم برای این دو رشته و جایگاه هر فصل در کنکور آن رشته می پردازیم.
مباحث فیزیک دهم رشته تجربی
همانطور که گفتیم کتاب فیزی دهم رشته تجربی دارای 4 فصل است. مباحث مطرح شده در این فصل ها و سهم هریک در کنکور گروه تجربی به شرح زیر می باشد:
- فصل اول – فیزیک و اندازه گیری
فصل اول شامل مفاهیم پایه علم فیزیک است که طی 6 بخش ارائه می شوند. به طور میانگین از این فصل یک تا دو تست در کنکور تجربی طرح می شود. مباحث مطرح شده در فصل اول فیزیک دهم عباتند از:
1-1) فیزیک دانش بنیادی: این بخش به نوعی مقدمه، تاریخچه و تعریف علم فیزیک است و بیشتر جنبه اطلاعات عمومی دارد و ارزش آزمونی زیادی ندارد.
2-1) مدل سازی در فیزیک: این بخش تعریف اولیه و تحلیل مفهوم مهم مکانیک را ارائه می دهد. یادگیری این بخش در واقع مقدمه ای بر مبحث فیزیک مکانیک است که در سال دوازدهم به طور کامل تدریس خواهد شد.
3-1) اندازه گیری و کمیت های فیزیکی: این بخش بسیار مهم است. انواع کمیت های فیزیکی تعریف می شوند که در واقع پایه و اساس حل مسائل مختلف فیزیک به حساب می آید.
4-1) اندازه گیری و دستگاه بین المللی یکاها: واحدهای استاندارد اندازه گیری و یکاهایی که در سطح جهانی استاندارد هستند در این بخش معرفی می شوند. همچنین تکنیک های تبدیل یکاها در این بخش به طور کامل تدریس می شوند.
5-1) اندازه گیری و دقت وسیله های اندازه گیری: این بخش بیشتر جنبه آزمون و خطا دارد تا شما در تبدیل واحدها به مهارت کافی دست یابید.
6-1) چگالی: اولین مبحث مسئله محور فیزیک در دوره دبیرستان چگالی‌ست که در این بخش به تفصیل آموزش داده می شود.
- فصل دوم – ویژگی های فیزیکی مواد
همانطور که از عنوان این فصل مشخص است، حالات فیزیکی مختلف مواد و ویژگی های هریک از آن ها در این بخش بررسی می شوند. سهم این فصل در کنکور تجربی به طور میانگین 1 تا 2 تست است. مباحث مطرح شده در فصل دوم کتاب فیزیک دهم طی 5 بخش مجزا به شرح زیر ارائه می شود:
1-2) حالت های ماده: در این بخش حالات جامد، مایع و گاز در مواد بررسی و تعریف می شود.
2-2) نیروهای بین مولکولی: مفاهیم چون هم‌چسبی، کشش سطحی، ترشوندگی و … که از نیروهای بین مولکولی مواد در حالات مختلف هستند در این بخش تعریف و بررسی می شوند.
3-2) فشار در شاره ها: مبحث مهم فشار در مواد مایع و گاز در این بخش تعریف می شود و حل انواع مسائل مهم مربوط به آن آموزش داده می شود.
4-2) شناوری: مفهوم شناوری بر اساس اصل مهم ارشمیدس نیز در بخش چهارم فصل دوم معرفی می شود.
5-2) شاره در حرکت و اصل برنولی: اصل مهم بعدی که در علم فیزیک کاربرد زیادی دارد، اصل برنولی است که در بخش پایانی فصل دوم معرفی و بررسی می شود.
- فصل سوم – کار، انرژی و توان
مباحث اصلی فصل سوم از کتاب فیزیک دهم مسئله محور و محاسباتی است. از مبحث کار، انرژی و توان در کنکور گروه تجربی به طور میانگین 2 تا 3 تست طرح می شود. کلیه مباحث مطرح شده در این فصل طی 7 بخش ارائه می شوند:
1-3) انرژی جنبشی: اجسام در حال حرکت چه انرژی دارند؟ در این بخش مفهوم مهم انرژی جنبشی و فرمول های مربوط به آن و مسائلی که از این مفهوم طرح می شود مورد بررسی قرار می گیرد.
2-3) کار انجام شده توسط نیروی ثابت: اینکه به یک جسم نیروی ثابتی اعمال شود، چه میزان کار توسط آن انجام می شود، در این بخش و توسط تعاریف و فرمول های مربوط به آن بررسی می شود.
3-3) کار و انرژی جنبشی: مفهوم کار انجام شده در حین جابجایی جسم و متناسب با انرژی جنبشی آن و فرمول های مرتبط به این مبحث در بخش سوم این فصل ارائه می شود.
4-3) کار و انرژی پتانسیل: میزان انرژی ذخیره شده در اجسام انرژی پتانسیل نام دارد؛ انواع انرژی پتانسیل مهم که با آن ها سر و کار داریم و کاری که در نتیجه این انرژی انجام می شود در این بخش بررسی می گردند.
5-3) پایستگی انرژی مکانیکی: اصل پایستگی انرژی مکانیکی و نحوه محاسبه آن در بخش پنجم از فصل سوم فیزیک دهم تعریف و تدریس می شود.
6-3) کار و انرژی درونی: انرژی درونی چیست و میزان کاری که توسط این انرژی انجام می شود چگونه محاسبه می شود؟ در این بخش به این پرسش ها پاسخ داده می شود.
7-3) توان: میزان کار انجام شده در یک بازه زمانی توان نامیده می شود. نحوه محاسبه توان و نوع مسائل مطرح شده در این زمینه در بخش پایانی فصل سوم بررسی می شود.
- فصل چهارم – دما و گرما
مباحث فیزیک دهم برای رشته تجربی با این فصل پایان می یابد. مفهوم دما و گرما، موضوعات مربوط به این مفاهیم و مسائل مرتبط با آن در این فصل و طی 5 بخش تفسیر، تحلیل و تدریس می شوند. سهم فصل چهارم فیزیک دهم در کنکور تجربی 2 تا 3 تست است.
1-4) دما و دماسنجی: مقیاس های دما، نحوه تبدیل این مقیاس ها به یکدیگر و چگونگی عملکرد دماسنج معیار در این بخش آموزش داده می شوند.
2-4) انبساط گرمایی: انبساط به واسطه گرما، انواع انبساط و کابردهای این مفهوم به تفصیل در این بخش بررسی می شوند.
3-4) گرما: گرما چیست؟ تعریف ظرفیت گرمایی، نحوه انتقال گرما در محیط، مفهوم مهم گرمای ویژه و دمای تعادل در این بخش معرفی می شوند.
4-4) تغییر حالت های ماده: اواع تغییر حالت های مواد به یکدیگر و عوامل موثر بر این تغییرات به طور کامل بررسی و ارائه می شوند.
5-4) روش های انتقال گرما: عوامل موثر بر انتقال گرما و همچنین انواع روش های انتقال گرما در بخش پایانی فصل چهارم فیزیک دهم مورد بررسی قرار می گیرند.
مباحث متفاوت و مختص فیزیک دهم برای رشته ریاضی
همانطور که گفته شد مباحث 4 فصل ابتدایی فیزیک دهم برای رشته های ریاضی و تجربی مشترک است. کتاب فیزیک 1 مختص رشته ریاضی در بخشی از مباحث 4 فصل اول نسبت به کتاب رشته تجربی تفاوت هایی دارد. همچنین دانش آموزان رشته ریاضی 1 فصل بیشتر از دانش آموزان تجربی می خوانند. در ادامه به بررسی بخش های مختص رشته ریاضی در کتاب فیزیک 1 می پردازیم:
- فصل چهارم – دما و گرما
5-4) قوانین گازها: در کتاب فیزیک دهم رشته ریاضی، فصل چهارم یک بخش بیشتر از رشته تجربی دارد. مبحث قوانین گازها همانطور که از اسمش مشخص است، به بررسی گازها در حالات مختلف و روابط و فرمول های مربوط به آن می پردازد.
- فصل پنجم – ترمودینامیک
ترمودینامیک مبحث مفصل و پرکاربردی برای رشته های فنی و مهندسی است. مفهیم و مباحث ترمودینامیک طی 8 بخش در فصل چهارم مورد بررسی قرار می گیرند:
1-5) معادلۀ حالت و فرایندهای ترمودینامیکی ایستاوار : مفاهیمی چون تعادل ترمودینامیکی، معادله حالت، فرآیند ترمودینامیکی و فرآیند ایستاوار در ای بخش بررسی می شوند.
2-5) تبادل انرژی: بررسی نحوه تبادل انرژی و چگونگی انجام این فرآیند موضوع این بخش است.
3-5) انرژی درونی و قانون اول ترمودینامیک
4-5) برخی فرآیندهای ترمودینامیکی: معرفی فرآیندهای مهم ترمودینامیکی مانند فرآیند هم‌حجم، فرآیند هم‌فشار، فرآیند هم‌دما و فرآیند بی‌دررو در این گفتار انجام می شود.
5-5) چرخه ترمودینامیکی
6-5) ماشین های گرمایی: انواع ماشین های گرمایی و نحوه عملکرد هریک از آنها و مفهوم بازده ماشین گرمایی در این بخش معرفی و بررسی می شوند.
7-5) قانون دوم ترمودینامیک (به بیان ماشین گرمایی)
8-5) قانون دم ترمودینامیک و یخچال ها
سهم مباحث فیزیک دهم در کنکور رشته ریاضی به تفکیک فصل به این شرح است: فصل اول، دوم و سوم، هرکدام 1 تست؛ فصل چهارم و پنجم هرکدا 2 تا 3 تست.
جمع بندی بررسی مباحث فیزیک دهم
همانطور که پیش تر گفته شد، مباحث فیزیک دهم مقدمات علم فیزیک است و اساسا نسبت به سایر مباحث فیزیک در پایه های بعدی مستقل محسوب میشود. سوالات طرح شده از فیزیک دهم در کنکور نیز مستقیم و مستقل می باشد.
برهمین اساس نحوه برنامه ریزی مطالعاتی فیزیک دهم یادگیری مفهومی و تسلط کامل بر مباحث آن متفاوت از پایه های بعدی خواهد بود.
نکته مهمی که همواره بر آن تاکید داشته ایم این است که فیزیک را باید به صورت مفهومی یاد بگیرید تا بتوانید برای این درس به بهترین شکل در کنکور عمل کنید.
اینجا ببینید:
- معرفی پکیج تدریس فیزیک دهم
همچنین بیشتر بخوانید:
