می دانیم که فیزیک درس مشترک میان رشته های ریاضی و تجربی است. کلیات مباحث فیزیک دوازدهم در کتاب های این دو رشته یکسان است، اما نحوه دسته بندی فصل ها در کتاب های این دو رشته متفاوت است و فیزیک دوازدهم رشته ریاضی یه سری مباحث جزیی بیشتر از کتاب تجربی دارد.
در ادامه این مقاله به بررسی سرفصل ها و مباحث فیزیک دوازدهم به تفکیک رشته های تجربی و ریاضی می پردازیم.
مباحث فیزیک دوازدهم تجربی
موضوعات مطرح شده در فیزیک در پایه دوازدهم تجربی به 4 فصل تقسیم می شود. هریک از این فصل ها نیز به نوبه خود به بخش های متعددی تقسیم شده اند که در ادامه به بررسی هریک از این مباحث می پردازیم.
- فصل اول – حرکت بر خط راست
فصل اول کتاب فیزیک 3 به بررسی مبحث مهم حرکت شناسی می پردازد و این مبحث طی 3 گفتار دسته بندی و ارائه می گردد.
- شناخت حرکت: در این گفتار مفاهیم پایه حرکت شناسی مانند مسافت، جابجایی، بردار مکان، سرعت متوسط، نمودار مکان-زمان، سرعت و تندی لحظه ای، شتاب متوسط و لحظه ای و در مجموع مفاهیم مربوط به حرکت بر روی خط راست تعریف و ارائه می شوند. این بخش از فیزیک دوازدهم مهم ترین مبحث از علم حرکت شناسی محسوب می شود.
- حرکت با سرعت ثابت: روابط مربوط به حرکت با سرعت ثابت و همچنین نمودارهای مرتبط با این حرکت در گفتار دوم آموزش داده می شوند.
- حرکت با شتاب ثابت: در بخش پایانی مبحث حرکت شناسی روابط مروط به حرکت با شتاب ثابت و نمودارهای آن به تفصیل ارائه می شوند.
با توجه به اهمیت بالای این فصل در امتحان نهایی و نقش پررنگ آن در سوالات کنکور، شیوه تدریس فیزیک دوازدهم به ویژه برای این فصل تاثیر بسیار زیادی در افزایش تسلط دانش آموزان بر حل مسائل حرکت شناسی خواهد داشت.
- فصل دوم – دینامیک
دومین فصل از فیزیک دوازدهم تجربی دینامیک نام دارد. بررسی قانون نیوتن و مسائل مطرح شده از روابط مربوط به این قانون حضور پررنگی در آزمون های درس فیزیک دارند و یکی از پرکاربردترین مفاهیم علم فیزیک به حساب می آید. در واقع وسعت کاربرد دینامیک آنقدر گسترده است که خیلی ها دینامیک را به عنوان علم فیزیک می شناسند.
مباحث دینامیک از فیزیک دوازدهم تجربی در 4 بخش ارائه می شوند:
- قوانین حرکت نیوتون: در ابتدای محث مهم دینامیک و در گفتار اول از فصل دوم قوانین سه گانه نیوتن تعریف می شوند. می دانیم که از همین تعاریف می توان سوالات مفهومی جالبی برای امتحانات طرح کرد.
- معرفی برخی از نیروهای خاص: تمرکز اصلی این بخش بر کابردهای مهم قانون دوم نیوتن و بررسی انواع نیروهای وارد بر جسم در حالت سکون و در حین حرکت است. نیروهای مهمی چون گرانش، اصطکاک، نیروی کششی سطح، نیروی کشش طناب و … از جمله این نیروها هستند.
- تکانه و قانون دوم نیوتون: مفهوم تکانه و استخراج فرمول آن از قانون دوم نتوتن موضوع اصلی این بخش از فصل دوم است.
- نیروی گرانشی: و در پایان فصل به بررسی نیروی گرانشی به عنوان یکی از مهم ترین مباحث فیزیک دوازدهم می پردازد.
مطمئن باشید از این فصل فیزیک 3 قطعا در کنکور سوال طرح خواهد شد. پس با جدید و توجه ویژه ای مفاهیم و روابط موجود در این فصل را یاد بگیرید.
- فصل سوم – نوسان و امواج
در ادامه بررسی مباحث فیزیک دوازدهم تجربی به فصل سوم با موضوع نوسان و امواج می رسیم. در این بخش انواع حرکت های نوسانی و حرکت های هماهنگ را بررسی می کنیم و مفاهیم همچون تناوب، دامنه، نحوه کارکرد آونگ و … در این فصل آموزش داده می شوند.
- نوسان دوره ای: تعاریف مهم مفاهیمی چون نوسان دوره ای، تناوب، بسامد و … در این بخش ارائه می گردند.
- حرکت هماهنگ ساده: حرکت هماهنگ ساده نوعی از نوسان دوره ای است که نمودار مکان-زمان آن سینوسی است. این بخش به بررسی جزییات و روابط مروط به این نوع حرکت می پردازد.
- انرژی در حرکت هماهنگ ساده: این بخش نیز مفهوم و نحوه رفتار اجسام در حرکت هماهنگ ساده و انرژی مربوط به این حرکت بررسی می شود.
- تشدید: تعاریف مهمی چون بسامد طبیعی، نوسان واداشته، تشدید و روابط حاکم بر آن در این بخش از فصل سوم آموزش داده می شود.
- موج و انواع آن: انواع موج ها، ویژگی های هریک، روابط مربوط به هر کدام و چگونگی شکل گیری انواع موج ها در این بخش بررسی و آموزش داده می شوند.
- مشخصه های موج: بخش های مختلف یک موج و ویژگی های مروط به آن ها نیز در این گفتار تدریس می شود.
- بازتاب موج
- شکست موج
فصل سوم فیزیک 3 در واقع بخشی از فیزیک مکانیک است که قوانین حرکت را در امواج بررسی می کند و همواره سهم قابل توجهی در کنکور ایفا کرده است. با توجه به اینکه این فصل تقریبا مفهومی و آسان است، می توانید برای ارتقا درصد کنکورتان روی آن حساب کنید.
- فصل چهارم – آشنایی با فیزیک اتمی و هسته ای
این فصل به فیزیک نوین معروف است. فیزیک هسته ای به بررسی عملکرد و رفتار پدیده های فیزیک در مقیاس اتم می پردازد.
- اثر فوتوالکتریک و فوتون
- طیف خطی
- مدل اتم رادرفورد بور
- لیزر
- ساختار هسته
- پرتوزایی طبیعی و نیمه عمر
سوالات مطرح شده از این فصل اغلب مفهومی است و با تسلط بر تعاریف مطرح شده در این فصل می توانید به راحتی به سوالات و تست های آن پاسخ دهید.
مباحث فیزیک دوازدهم ریاضی
گفتیم که فیزیک رشته های ریاضی و تجربی تفاوت موضوعی زیادی ندارند. در این بخش به معرفی مباحث فیزیک دوازدهم ریاضی می پردازیم و از آنجایی که کلیات این مباحث و موضوعات مربوط به آنها با فیزیک 3 تجربی یکسان است، تنها به طرح عناوین اکتفا می کنیم و تنها آن بخش هایی که صرفا مربوط به رشته ریاضی است را معرفی خواهیم کرد.
- فصل اول – حرکت بر خط راست
- شناخت حرکت
- حرکت با سرعت ثابت
- حرکت با شتاب ثابت
- سقوط آزاد: سقوط آزاد مبحث تخصصی رشته ریاضی است و روابط حاکم بر آن در این بخش مرح می شود.
- فصل دوم – دینامیک و حرکت دایره ای
- قوانین حرکت نیوتون
- معرفی برخی از نیروهای خاص
- تکانه و قانون دوم نیوتون
- حرکت دایره ای یکنواخت: این مبحث از دینامیک مبحث تخصصی رشته ریاضی است.
- نیروی گرانشی
- فصل سوم – نوسان و موج
تمامی مباحث فصل سوم و چهارم فیزیک دوازدهم رشته ریاضی دقیقا همان مطالب فصل 3 فیزیک تجربی است که به صورت جزیی تر در اینجا مطرح شده و به 2 فصل مجزا تقسیم شده است.
- نوسان دوره ای
- حرکت هماهنگ ساده
- انرژی در حرکت هماهنگ ساده
- تشدید
- موج و انواع آن
- مشخصه های موج
- فصل چهارم – برهم کنش های موج
- بازتاب موج
- شکست موج
- پراش موج
- تداخل امواج
- فصل پنجم – آشنایی با فیزیک اتمی
- اثر فوتوالکتریک و فوتون
- طیف خطی
- مدل اتم رادرفورد بور
- لیزر
- فصل ششم – آشنایی با فیزیک هسته ای
- ساختار هسته
- پرتوزایی طبیعی و نیمه عمر
- شکافت هسته ای
- گداخت (همجوشی) هسته ای
مقایسه تفاوت های مباحث فیزیک دوازدهم رشته های ریاضی و تجربی
در حالت کلی مباحث فیزیک دوازدهم رشته ریاضی بیشتر از رشته تجربی است. در واقع چون فیزیک از پایه های علمی اصلی در رشته های فنی و مهندسی است، مباحث مطرح شده در آن جزیی تر مطرح می شود.
همچنین ماحث سقوط آزاد، حرکت دایره ای، پراش موج و گداخت هسته ای به صورت اختصاصی در فیزیک دوازدهم رشته ریاضی مورد بررسی قرار می گیرند.
سهم کتاب فیزیک 3 در کنکور تجربی به طور میانگین 10 تا 12 تست و در کنکور رشته ریاضی نیز به طور میانگین 17 تست می باشد.
