پایه دوازدهم ایستگاه پایانی قبل از کنکور است و برای دانش آموزان رشته تجربی نزدیک شدن به زمان کنکور اغلب باعث افزایش نگرانی می شود. می دانیم که برای دانش آموزان گروه تجربی مهم ترین درس تخصصی زیست شناسی است. از آنجایی که در این سال همزمان با برگزاری کنکور سراسری، این افراد باید در امتحانات نهایی نیز شرکت نمایند، آشنایی با مباحث زیست دوازدهم می تواند به نحوه برنامه ریزی مطالعاتی کمک زیادی کند.
مباحث زیست دوازدهم
کتاب زیست شناسی دوازدهم بیشتر بر مبحث ژنتیک و وراثت تمرکز می کند. این کتاب شامل 8 فصل و در مجموع 23 مبحث و گفتار است که در ادامه به معرفی هریک می پردازیم.
- فصل اول – مولکول های اطلاعاتی
این فصل به معرفی ژن و ملکول های مرتبط با آن یعنی DNA و RNA می پردازد و شامل 3 گفتار است:
- گفتار 1 – نوکلئیک اسیدها: به بررسی عامل اصلی انتقال صفات وراثتی یعنی مولکول DNA و وظایف، و نحوه عملکرد و همچنین ساختار نوکلئیک اسیدها و دنا و … می پردازد. در ادامه نیز معرفی رنا (RNA) و انواع آن، تعریف ژن ارائه می شود
- گفتار 2 – همانندسازی DNA: انواع روش های همانندسازی، عوامل و مراحل همانندسازی، عملکرد آنزیم های دنابسپاراز، همانند سازی پروکاریوت ها و یوکاریوت ها و … از موضواعات مهم این گفتار هستند.
- گفتار 3 – پروتیین ها: در گفتار پایانی این فصل نیز ساختار آمینواسیدها، ساختار پروتیین ها، ساختار آنزیم ها و نقش و عملکرد هریک توضیح داده می شود.
- فصل دوم – جریان اطلاعات در یاخته
مراحل ساخت پروتیین و عوامل موثر در این فرآیند از موضوعات اصلی مطرح شده در این فصل است.
- گفتار 1- رونویسی: ارتباط بین نوکلئوتیدهای ژن و آمینواسیدهای پلی پپتید، نقش دنا و رنا در رونویسی، آنزیم های تسهیل کننده و مراحل رونویسی در این گفتار مطرح می شوند.
- گفتار 2 – به سوی پروتیین: بعد از رونویسی نوبت مرحله تبدیل زبان نوکلئیک اسیدی به زبان پلی پپتیدی است. در ادامه عوامل لازم در ترجمه، ساختار رنای ناقل، ساختار رناتن و مراحل پروتیین سازی نیز در ادامه مطرح می شود.
- گفتار 3 – تنظیم بیان ژن
توجه داشته باشید که مباحث مطرح شده در فصل دوم ارتباط زیادی به مطالب پیشین دارد.
- فصل سوم – انتقال اطلاعات در نسل ها
در این فصل به معرفی عوامل و چگونگی انتقال اطلاعات در نسل ها یا همان وراثت می پردازیم.
- گفتار 1 – مفاهیم پایه: صفت، ژن، انواع گروه های خونی و … در این گفتار تعریف می شوند.
- گفتار 2 – انواع صفات: صفات در دو دسته قرار می گیرند، صفات مستقل از جنس، صفات وابسته به جنس. در این گفتار این دو نوع و همچنین سایر انواع دسته بندی صفات معرفی می شوند.
- فصل چهارم – تغییرات در اطلاعات وراثتی
در ادامه بررسی مباحث زیست دوازدهم، در فصل چهارم به بررسی عوامل تغییر در اطلاعات وراثتی می پردازیم.
- گفتار 1 – تغییر در ماده وراثتی جانداران: چگونگی رخ داد تغییر در ماده وراثتی، انواع جهش و علل بروز آن در گفتار اول فصل بررسی می شوند.
- گفتار 2 – تغییر در جمعیت
- گفتار 3 – تغییر در گونه ها
- فصل پنجم – از ماده به انرژی
این فصل به بررسی فرآیند آزادسازی انرژی از مواد غذایی در بدن می پردازد.
- گفتار 1 – تامین انرژی: مفاهیمی چون تنفس یاخته ای، ATP مولکول پرانرژی، قندکافت و … در این بخش تعریف می شوند.
- گفتار 2 – اکسایش بیشتر: چرخه کربس و فرآیند تشکیل ATP بیشتر در تنفس یاخته ای به تفصیل در این گفتار بررسی می شوند
- گفتار 3 – زیستن مستقل از اکسیژن: این گفتار به معرفی فرآیندهای تامین انرژی که به اکسیژن نیاز ندارند می پردازد.
- فصل ششم – از انرژی به ماده
منشا انرژی خیره شده در مواد غایی مانند گلوکز از کجاست؟ فصل ششم به بررسی این موضوع می پردازد.
- گفتار 1 – فتوسنتز، تبدیل انرژی نور به انرژی شیمیایی: فتوسنتز چگونه نور را به انرژی شیمیایی تبدیل می کند؟ ساختار برگ هایی که فتوسنتز در آن ها انجام می شود گونه است؟ سامانه های فتوسیستم یست؟ در این گفتار به این پرسش ها پاسخ داده می شود.
- گفتار 2 – واکنش های فتوسنتزی: در این گفتار انواع واکنش فتوسنتزی، یعنی واکنش های وابسته به نور و واکنش های مستقل از نور تعریف و بررسی می شوند.
- گفتار 3 – فتوسنتز در شرایط دشوار
- فصل هفتم – فناوری های نوین زیستی
در این فصل به تاثیر و نقش زیست شناسی و فناوری های زیستی در بهبود زندگی انسان و محیط زیست می پردازد. مواردی چون تولید پلاستیک های تجزیه پذیر و … که به واسطه فناوری های نوین زیستی به کمک محیط زیست و زندگی بهتر انسان آمده اند.
- گفتار 1 – زیست فناوری و مهندسی ژنتیک
- گفتار 2 – فناوری مهندسی پروتیین و بافت
- گفتار 3 – کاربردهای زیست فناوری
- فصل هشتم – رفتارهای جانوران
آخرین فصل از مباحث زیست دوازدهم به طور اختصاصی به رفتارهای جانوران، مانند نوع تولیدمثل حشره ها، یا نحوه مهاجرت و نوع تغذیه جانوران می پردازد.
- گفتار 1 – اساس رفتار: بررسی علت انجام رفتارها در حیوانات در این گفتار انجام میشود. (رفتار غریزی، یادگیری، خوگیری و… )
- گفتار 2 – انتخاب طبیعی و رفتار: مواردی مانند تولیدمثل و رفتار جنسی حیوانات، نحوه غذایابی، قلمروخواهی، مهاجرت و … رفتار جانوران است که در این گفتار تحلیل می شوند.
- ارتباط و زندگی گروهی
سخن آخر
گفتیم که زیست شناسی برای دانش آموزان رشته تجربی مهم ترین درس تخصصی محسوب می شود. شناخت مباحث زیست یازدهم می تواند به برنامه ریزی مطالعاتی شما کمک زیادی کند. همچنین با اطلاع از مباحث و بازم بندی فصل های زیست دوازدهم در امتحان نهایی می توانید برای کسب بالاترین نمره در درس زیست برنامه ریزی داشته باشید.
در نظر داشته باشید که از مباحث زیست دوازدهم در کنکور به طور میانگین 16 تا 19 سوال به صورت مستقل و ترکیبی طرح می شود.
جزییات بیشتر از بودجه بندی زیست دوازدهم در کنکور را اینجا بخوانید.
