یکی از موضوعاتی که در رسیدن به موفقیت در هر زمینه‌ای، از جمله تحصیلات و کنکور، بسیار مهم است، افزایش اعتماد به نفس است. اعتماد به نفس (self confidence) یکی از اصول مهم روانشناختی در فرآیند برنامه ریزی و موثر در موفقیت محسوب می شود؛ و بر همین اساس تاکید بسیار زیادی در بهبود و ارتقا این حس در افراد شده است.
اینکه افزایش اعتماد به نفس در افراد در حد متعادل، معقول و سازنده رخ دهد و منجر به احساس کاذب و مخرب نشود، راه ها و اصول علمی و کارشناسانه ای وجود دارد که در این نوشته به مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
اما پیش از آن تعریفی از اعتماد به نفس ارائه می دهیم. «اعتماد به نفس یعنی “خودباوری”.»
در تعریف جامع خودباوری یا اعتماد به نفس آمده است: «یکی از ویژگی‌های روانی در افراد است، که شخص در نتیجه‌ی خودشناسی و تجربه‌های قبلی، به توانایی‌ها و استعدادهای خود در حوزه یا حوزه های مشخصی، برای انجام کارها، یه صورتی که منتهی به موفقیت شود، اعتماد و باور دارد.»
اما چه چیزهایی باعث افزایش خودباوری در انسان ها می شود؟ برای پاسخ به این سوال این نوشته را تا انتها با دقت بخوانید.
راهکارهای اصولی و موثر افزایش اعتماد به نفس
اعتماد به نفس را می توان سرآغاز مسیر موفقیت دانست. در واقع موتور محرکه‌ی موفقیت در هر امری خودباوری است. زمانی که شما در انجام کاری به توانایی های خود باور و ایمان داشته باشید، انگیزه و قدرت بیشتری برای حرکت در مسیر خواهید داشت؛ بر همین اساس هرچه برای افزایش اعتماد به نفس در خود تلاش بیشتری کنید، سرعت حرکت‌تان در این مسیر نیز سریع‌تر خواهد بود؛ در نتیجه احتمال کسب نتیجه و موفقیت برای شما بیشتر خواهد بود.
عوامل بسیار زیادی در ایجاد و ارتقا اعتماد به نفس در افراد موثر هستند، اما مهم ترین عوامل افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان به شرح زیر می باشد:
- روش های تربیتی
مهم ترین عامل شکل گیری اولیه اعتماد به نفس در افراد، روش های تربیتی در سنین پایین است. نحوه رفتار والدین و اعضای خانواده از کودکی، شیرازه اعتماد به نفس را در کودک می سازد. بعد از آن و با ورود کودک به مدرسه، نحوه برخورد معلمان و کادر مدرسه، به این اعتماد به نفس شکل می دهد.
در واقع از آنجایی که محیط خانه و مدرسه دو عامل اصلی تربیتی برای افراد هستند، هر آنچه در بزرگسالی از خودباوری افراد می بینیم، در واقع نتیجه روش های تربیتی و چگونگی رفتار اعضای این دو اجتماع اولیه محسوب می شود.
- تشویق و ایجاد انگیزه
یکی از عوامل بسیار مهم و اثر گذار در بهبود و افزایش اعتماد به نفس، رفتار مناسب اطرافیان، تشویق و پررنگ کردن توانمندی‌ها و تلاش های شخص توسط نزدیکان اوست.
مرور موفقیت ها و یادآوری توانایی‌ها و استعدادهای شخص از سوی نزدیکانش باعث می شود هیچ شکستی باعث سرخوردگی و ناامیدی او نشود و برای رسیدن به نتیجه دلخواه تلاش بیشتری از خود نشان دهد.
- خودتان را بشناسید
در تعریف خودباوری دیدیم که اعتماد به نفس در نتیجه شناخت توانمندی های خودمان شکل می گیرد؛ بنابراین یکی از وظایف اصلی خودمان در ایجاد و تقویت اعتماد به نفس در خودمان، شناخت خود است. خودشناسی یعنی آگاهی از استعدادها، توانایی‌ها، امکانات و مهارت های خود.
نقاط ضعف و نقاط قوت خود را بشناسید. هم‌مسیر با نقاط قوت خود شروع به حرکت کنید و در طی این مسیر نقاط ضعف خود را برطرف و هریک را تبدیل به نقاط قوت جدید کنید. این ارتقا نقاط قوت باعث افزایش چشمگیری در میزان اعتماد به نفس خواهد شد.
- محیط مناسب برای مطالعه
محیط مطالعه و درس خواندن تاثیر مستقیمی بر انگیزه و انرژی دانش آموزان برای مطالعه دارد. هر چه میزان انگیزه و انرژی در فرد بیشتر باشد، اعتماد به نفس او نیز به همان نسبت افزایش می یابد.
نور محیط مطالعه بهتر است طبیعی باشد، اما در صورت استفاده از نور غیرطبیعی، بهترین حالت ترکیبی از نور سفید و نور زرد است. محیط مطالعه باید هوای مطبوع و تهویه مناسبی داشته باشد؛ همچنین ضروری است که این محیط خلوت، آرام و خالی از عوامل حواس‌پرتی باشد.
ویژگی های محیط مناسب برای درس خواندن
- تعیین اهداف کوچک و انجام شدنی
در برنامه ریزی درسی و مطالعاتی خود، شروع کار خود را با اهداف کوچکتر شروع کنید؛ انجام هر هدف و به اتمام رسانیدن هر برنامه، باعث تقویت روحیه و در نتیجه افزایش حس اعتماد به نفس در شما می شود. این امر در نهایت منجر به افزایش توانمندی و قدرت ذهنی برای انجام اهداف سخت تر خواهد شد.
- اهداف خود را منطبق با علایق خود انتخاب کنید
در ادامه خودشناسی، علاقه‌مندی های خود را، چه به عنوان رشته تحصیلی و چه به عنوان شغل آینده پیدا کنید. اگر همسو با علایق و استعدادهای خود اهدافتان را تعیین کنید، اعتماد به نفس بسیار بالاتری برای ادامه مسیر خواهید داشت.
- با افراد مثبت هم‌نشینی کنید
یک اصل روانشناختی می گوید «رفتار و اخلاق شما، حاصل میانگین اخلاق و رفتار 5 نفری است که بیشترین نزدیکی را با آنها دارید.»
بر اساس این اصل، اگر می خواهید خودباوری را در خودتان افزایش دهید، با افرادی ارتباط دوستانه داشته باشید که باعث تزریق حس خوب و انرژی مثبت در شما می شوند و از سوی دیگر خودشان از اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستند.
هم‌نشینی و ارتباط با این افراد، به صورت چشمگیری باعث افزایش حس اعتماد به نفس در شما می شود.
- آگاهی و اطلاعات خود را ارتقا دهید
زمانی که شما در رابطه با موضوعی مطلع هستید و از دانشی که در آن حوزه دارید، اطمینان دارید، اعتماد به نفس بیشتری برای اظهارنظر و ورود و مشارکت در بحث های مرتبط با آن موضوع دارید. بنابراین تلاش کنید تا در زمینه های مختلف مطالعه داشته باشید و اطلاعات و دانش خود را در زمینه های مختلف افزایش دهید.
- برنامه ریزی داشته باشید و گزارش عملکرد خود را ارزیابی کنید
یکی از مهم ترین آثار و نتایج داشتن برنامه مدون و مشخص این است که شما در مقاطع زمانی کوتاه، فرصت بررسی عملکرد خود را دارید و در نتیجه می توانید هرجا که احساس کردید، روش مطالعه‌تان اشتباه است، بلافاصله برای تغییر و اصلاح آن اقدام نمایید.
از دیگر نتایج مثبت برنامه ریزی، روشن بودن مسیر حرکت است؛ این مشخص بودن هدف و مسیر، باعث می شود حرکت‌تان سریع‌تر و راحت تر باشد؛ از سوی دیگر چون برنامه‌ریزی شامل ارائه گزارش عملکرد هم می‌شود، انجام کارها با موفقیت باعث افزایش اعتماد به نفس شما خواهد شد.
حتما شنیده اید که می گویند “کارهایتان را بنویسید و هر کدام را که انجام دادید، √ بزنید”. این به اصطلاح “تیک زدن” همان عامل اصلی افزایش خودباوری و انگیزه شما خواهد بود.
جمع بندی
با توجه به تاثیر زیاد و اهمیت بالایی که خودباوری در موفقیت دانش آموزان و داوطلبان کنکور دارد، در این نوشته سعی کردیم تا بهترین و اصولی‌ترین تکنیک ها و روش های افزایش اعتماد به نفس را بررسی و ارائه نماییم.
بر اساس روش های گفته شده، روش های تربیتی و نحوه برخورد دیگران با شخص، محیط مطالعه و انتخاب افراد برای دوستی به عنوان عوامل بیرونی؛ و سایر اصول گفته شده مانند خودشناسی، برنامه ریزی، افزایش دانش و اطلاعات و … به عنوان عوامل درونی یا شخصی افزایش اعتماد به نفس شناخته می شوند.
