تیرماه 1401 پنجاه و دومین کنکور سراسری کشور برگزار شد. بعد از یرگزاری این آزمون مهم ترین و موثرترین تغییرات در شیوه برگزاری کنکور در 5 دهه گذشته کلید خورد.
به بهانه ابلاغ مصوبه این تغییرات نگاهی به داستان کنکور در ایران و سیر تحولات آن در نیم قرن اخیر انداخته ایم.
در سال های اخیر تلاش های زیادی برای حذف این آزمون پر رقابت و سرنوشت ساز صورت گرفت، تا آنجا که مسئولان از حذف همیشگی کنکور تا پایان سال 98 خبر دادند. اما این امر به دلایل مختلفی عملی نشد.
اما در نهایت امسال شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه ای را تصویب کرد که با اجرای آن تغییرات اساسی در برگزاری کنکور سراسری را برای اولین بار شاهد خواهیم بود.
سرآغاز آزمون ورود به دانشگاه ها و سیر تحولات کنکور سراسری
تا دهه 40 هر دانشگاهی در ایران ، شیوه ی خاص خود را برای جذب و گزینش دانش جو داشت. تعداد دانشگاه ها کم بود و به همان نسبت هم تقاضا برای ادامه تحصیل در دانشگاه ها بسیار محدود. شرایط به گونه ای بود که دانشگاههای طراز اولی همچون دانشگاه تهران ، پلی تکنیک (امیر کبیر امروز)، دانشگاه ملی (شهید بهشتی امروز) دانشگاه فردوسی و … همواره ظرفیت خالی داشتند.
اما آزمون کنکور در ایران به بهانه افزایش تقاضا برای ورود به دانشگاههای پزشکی شکل گرفت. با تغییر شرایط و با زیاد شدن تعداد متقاضی برای ورود به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران کنکور بر سر کار آمد و رشته ی پزشکی اولین رشته ای بود که در دانشگاههای کشور پرطرفدار و برای رسیدن به صندلی دانشگاهی آن رقابت آغاز شد.
نخستین کنکور تاریخ ایران
در تاریخچه کنکور ایران آمده است نخستین آزمون سراسری پذیرش دانشگاه ها در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به دلیلی افزایش ناگهانی متقاضیان این رشته-دانشگاه، ه صورت یک آزمون هماهنگ برگزار شد.
پس از آن دانشکده های حقوق و فنی نیز آزمون ورودی برگزار کردند. تا چند سال وضعیت همین گونه بود تا اینکه در سال 1341 برگزاری آزمون سراسری دانشگاه ها تصویب شد.
اما به دلیل محدود بودن حوزه های برگزاری آزمون، بسیاری از متقاضیان ناچار به سفرهای طولانی به شهرهای دیگر بودند. برای رفع این مشکل، در سال 1342 نخستین کنکور ایرانی برگزار شد.
تا پیش از سال تحصیلی ۱۳۴۲، هر دانشگاه با گرفتن امتحان ورودی خاص، اقدام به پذیرش دانشجو می‌کرد اما سنجش و پذیرش دانشجویان برای سال تحصیلی ۱۳۴۲ بر عهده “هیات مسابقات ورودی دانشگاه‌ها” گذاشته شد. “مسابقه”ای که ما امروز آن را با نام “کنکور” می شناسیم.
با تأسیس وزارت علوم و راه‌اندازی واحدی با نام مرکز آزمون‌شناسی در سال ۱۳۴۷ توجه به برگزاری کنکور سراسری در دستور کار قرار گرفت؛ چهارشنبه ۱۵ مرداد سال ۴۸ کنکور سراسری با شرکت ۴۷ هزار و ۷۰۳ نفر برگزار شد و داوطلبان برای حضور در۳۰ رشته تحصیلی ۱۲ دانشگاه با یکدیگر به رقابت پرداختند. این آزمون با سؤالات پاسخ کوتاه (به‌جای تستی) برگزار شد و داوطلبان همزمان با آزمون ۱۰ رشته را انتخاب کردند.
تعریف داوطلبان این آزمون از سوالات کنکور سال 1348 «سخت و از منابع ناشناخته» بود.
در سال 1354 «سازمان سنجش آموزش کشور» تاسیس و جایگزین «مرکز آزمون شناسی کنکور» شد. از آن سال معدل امتحانات نهایی ششم متوسطه و نوع مدرک (دیپلم ریاضی، طبیعی و ادبی)، جنسیت، وضعیت نظام‌وظیفه و سهمیه منطقه نیز در قبولی کنکور تأثیر گذار شد.
با وقوع انقلاب و و در پی تعطیلی دانشگاه ها، برگزاری کنکور هم متوقف شد. تا اینکه در سال 61 اولین کنکور بعد از انقلاب، در رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف اسلامی برگزار شد. سهمیه‌ها نیز از همین سال آمدند؛ سهمیه مناطق، رزمندگان و…. در این بین دانشگاه آزاد هم پس از این سال در نظر گرفته شد.
آغاز زمزمه های تغییر کنکور
اولین طرح پیشنهادی لغو کنکور در ایران در سال های دورپیش از انقلاب، وارد مراحل مطالعاتی و برنامه‌ریزی در وزارت علوم وقت شد، اما این طرح هیچ‌گاه به نتیجه نرسید و حتی با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور در سال ۱۳۵۴جایگاه کنکور در نظام آموزشی ایران مستحکم‌تر و سازمان‌یافته‌تر از پیش نیز شد.
در سال 1386 طرح لغو کنکور تصویب و تبدیل به قانون شد. اما این قانون هیچ گاه اجرا نشد و هر چند وقت یک بار از سوی نهادهای اجرایی و مجلس شورای اسلامی دچار تغییراتی شد و تا همین امروز هنوز تاریخ مشخصی برای حذف کنکور اعلام نشده است.
البته لازم به ذکر که در طی این سالها و با اعمال قوانیی همچون سوابق تحصیلی، نزدیک به 85 درصد ظرفیت دانشگاه های کشور، بدون آزمون و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش دانشجو انجام می دهند و این خود نمایانگر ضعیف شدن قدرت غول کنکور در مقایسه با سال های گذشته است.
نخستین مصوبه تغییر کنکور
اما قوی ترین ضربه ای که بر پیکر کنکور وارد آمد، تیرماه امسال و با تصویب طرح سنجش و پذیرش دانشجو در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود.
به گفته سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، 5 بند در کلیات این مصوبه وجود دارد.
مصوبه اول مبنی بر این بود که در آزمون سراسری سهم آموزش و پرورش به لحاظ سابقه تحصیلی ۶۰ درصد و سهم کنکور سراسری ۴۰ درصد خواهد بود.مصوبه دوم این بود که کنکور سراسری مختص دروس تخصصی باشد و دروس عمومی به بخش سوابق تحصیلی منتقل می‌شود و سوابق تحصیلی مبنای ارزیابی نهایی خواهد بود و مصوبه سوم این بود که آزمون سنجش (کنکور) دو بار در سال برگزار شود که فشار و اضطراب از روی دانش آموزان برداشته شود و دانش آموزان وقتی در این آزمون شرکت می‌کنند، نگران نباشند که تا سال دیگر فرصت دیگری نخواهند داشت.
به این ترتیب اعلام شد که کنکور دو بار در سال برگزار خواهد شد. بر اساس مصوبه چهارم شورا، مقرر شد نتایج آزمونی که دانش آموزان در آن شرکت می‌کنند تا دو سال اعتبار داشته باشد و دانش آموزان بتوانند از نتایج آن تا دو سال استفاده کنند.
مصوبه پنجم نیز درباره پذیرش بود که بر اساس آن دانشگاههای کشور می توانند یک حد نصاب برای معدل بگذارند و بر اساس آن مشخص کنند که تا چه معدلی را پذیرش می‌کنند و اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه ها داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکنند.
در این میان، برای کنکور 1402 “قطعی بودن اثر سوابق تحصیلی”، “حذف دروس عمومی” و “حذف زیرگروه ها”، به عنوان سه تغییر عمده کنکور از سال آینده عنوان شد.
شرح مصوبه تغییرات کنکور را می توانید در اینجا بخوانید
اما در حال حاضر باید منتظر برگزاری آزمون 1402 بر اساس تغییرات پررنگ شیوه ی برگزاری کنکور باشیم و ببینیم آیا این تغییرات در مسیر مصوبه شورای عالی انقلاب به حرکت ادامه خواهد داد یا شرایط به گونه ای دیگر پیش خواهد رفت.
