کنکور سال های طولانی با یک روند تقریبا ثابت و مشخصی برگزار می شده و تقریبا همه دانش آموزان و کارشناسان آموزشی به ضوابط و شرایط آن اشراف کامل داشتند؛ اما با اجرایی شدن مصوبه کنکور شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1401، موارد جدیدی همچون تراز کل کنکور، نمره کل آزمون اختصاصی کنکور و تاثیر نمره سابقه تحصیلی در محاسبه تراز کل کنکور در فرآیند برگزاری کنکور و پذیرش دانشجو مطرح شد که بخش قابل توجهی از جامعه آموزشی کشور نسبت به جزییات آن ها بی اطلاع هستند.
با توجه به اهمیت این موضوع و پرسش های متعددی که در رابطه با تراز و نمره کل و سابقه تحصیلی مطرح می شود، در این نوشته به تعاریف هر یک از این عناوین، تفاوت های هریک و همچنین چگونگی محاسبه آنها می پردازیم.
تراز کل کنکور | نمره کل آزمون اختصاصی کنکور و نمره کل سابقه تحصیلی
تراز کل کنکور، که به عنوان نتیجه نهایی آزمون سراسری و همزمان با انتشار کارنامه نهایی داوطلبان برای انتخاب رشته، اعلام می شود، در واقع میانگینی از نمره کل آزمون اختصاصی (همان کنکور) و نمره کل سوابق تحصیلی دانش آموزان است.
در واقع برای این که به تعریف و دید درستی از تراز کل برسیم، باید ابتدا نمره کل آزمون اختصاصی و نحوه تاثیر سابقه تحصیلی در نتیجه کنکور را به خوبی بشناسیم.
تراز کل کنکور در کنار رتبه کشوری و رتبه در سهمیه داوطلب، در نهایت تعیین کننده وضعیت علمی و آموزشی او برای انتخاب رشته به حساب می آید. در واقع کارنامه نتیجه علمی داوطلب که در مردادماه منتشر می شود، ضمن ارائه جزییاتی از وضعیت کنکور اختصاصی و سابقه تحصیلی داوطلب، در نهایت بر مبنای تراز کل و رتبه داوطلب، وضعیت او را از حیث مجاز یا غیرمجاز بودن برای انتخاب رشته در انواع دانشگاه ها را تعیین می کند.
نمره کل آزمون اختصاصی (کنکور)
بر اساس مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، دروس عمومی از دفترچه سوالات کنکور حذف شد. یعنی بعد از اجرای این مصوبه دفترچه سوالات کنکور سراسری تنها شامل دروس اختصاصی هر گروه آزمایشی است.
داوطلبان می توانند در دو نوبت کنکور شرکت کنند و شانس خود را در هر دو نوبت آزمون سراسری امتحان کنند. بعد از برگزاری هر نوبت، کارنامه اولیه ای شامل نمره کل همان نوبت آزمون اختصاصی منتشر می شود.
نمره کل آزمون اختصاصی در واقع، میانگین وزنی نمرات تراز شده دروس اختصاصی مطرح شده در کنکور است. درصد یا نمره خام کسب شده برای هر درس در ضریب آن درس ضرب می شود و در نهایت میانگین وزنی آزمون محاسبه و در قالب نمره کل آزمون اختصاصی منتشر می شود.
بعد از برگزاری هر دو نوبت آزمون سراسری و محاسبه نمره کل هر دو آزمون، بالاترین نمره کل کنکور اختصاصی که داوطلب کسب کرده است، به عنوان نمره کل آزمون اختصاصی کنکور سراسری برای داوطلب منظور می شود.
تاثیر سابقه تحصیلی در نتیجه کنکور
یکی از تغییرات مهم و چالش برانگیز در مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعمال قطعی و مستقیم سوابق تحصیلی (معدل کتبی امتحانات نهایی) در نتیجه نهایی کنکور است.
براساس این مصوبه، سهم سوابق تحصیلی با 40 درصد تاثیر قطعی با ملاک نمرات در کنکور آغاز شد و قرار است به تدریج و طی چند سال این تاثیر به 60 درصد قطعی ا ملاک نمرات نهایی سه سال دبیرستان برسد.
در تعریف سوابق تحصیلی می توان گفت: “سایقه تحصیلی عبارت است از معدل کتبی داوطلب که بر اساس نمرات امتحانات نهایی نوبت خردادماه محاسبه میگردد.”
تاثیر سابقه تحصیلی در کنکور اردیبهشت و تیر ماه 1403 به میزان 50 درصد با ملاک نمرات امتحان نهایی پایه دوازدهم اعمال می شود؛ این میزان سهم در کنکور 1404 به عدد 60 درصد با ملاک نمرات امتحانات نهایی پایه های یازدهم و دوازدهم می رسد و در نهایت از کنکور 1405 به بعد همین میزان تاثیر 60 درصدی ثابت باقی می ماند، اما ملاک عمل، نمرات امتحانات نهایی هر سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم است.
تراز یا نمره کل کنکور
در یک تعریف کلی و ساده از تراز می توان گفت “تراز عبارت است از ارزش نمرهی کسب شده”. در محاسبه تراز کل کنکور عوامل زیادی تاثیر گذار هستند؛ درصد یا نمره خام هر درس، ضریب هر درس در کنکور، وزن سختی و آسانی هر تست، وضعیت میانگین داوطلبان کنکور در پاسخگویی به هر سوال، متناسب با میزان سختی یا آسانی آن سوال، بر میزان تراز کل تاثیرگذار هستند.
برای مثال در درس زیست شناسی، سوالی مطرح می شود که طبق تعریف طراح، سخت محسوب می شود، شما به این سوال سخت درست پاسخ می دهید و در مقابل سایر داوطلبان این سوال را اشتباه پاسخ می دهند و یا پاسخ نمی دهند؛ چون میانگین داوطلبان موفق به دادن پاسخ درست نشده اند، تراز این سوال برای شما مثبت خواهد بود.
یا درسی در جلسه کنکور، در مجموع سخت طراحی شده است، برای مثال درس شیمی؛ اکثر داوطلبان در این درس نتیجه خوبی کسب نکرده اند، بنابراین آن دسته از داوطلبان که در این درس موفق به کسب درصد بالاتری از درصد میانگین شده باشند، اصطلاحا تراز شیمی برای ایشان تصاعدی خواهد شد.
تراز، همانطور که توضیح دادیم، به سطح دشواری سوالات بستگی دارد. سازمان سنجش برای تک تک سوالات کنکور درجه سختی مشخص می کند. بر این اساس سوالات به سه دسته ساده، متوسط و دشوار تقسیم می شوند. داوطلبانی که به سوالات با سطح دشوار پاسخ صحیح میدهند تراز بالاتری کسب میکنند.
در نهایت، بر اساس تغییرات صورت گرفته در کنکور، تراز یا نمره کل کنکور، بر اساس نتایج کسب شده در آزمون اختصاصی کنکور و همچنین نمره کل سابقه تحصیلی محاسبه می شود. تراز محاسبه شده، اختلاف سطح علمی هر داوطلب را در مقایسه با سایرین تعیین و اعلام می کند. هر چه تراز و نمره کل بالاتر باشد، نتیجه کنکور داوطلب بهتر است و شخص شانس بیشتری برای قبولی در رشتهها و دانشگاههای بهتر را خواهند داشت.
در این میان، آنچه در قبولی رشته و دانشگاه داوطلبان تعیین کننده است، تراز و نمره کل و در نتیجهی آن، رتبه ای که داوطلب در سهمیه و کشور به دست می آورد، می باشد.
هر چه تراز کل بالاتر باشد، رتبه داوطلب کمتر و در نتیجه احتمال پذیرش در دانشگاه های سطح بالاتر و در رشته های دلخواه تر و بهتر بیشتر خواهد شد.