یکی از اقدامات موثر در فرآیند برنامه‌ریزی درسی، خلاصه نویسی مطالب درسی است؛ از همین رو آشنایی با روش های خلاصه نویسی برای دانش آموزان و داوطلبان کنکور بسیار حائز اهمیت است. در این نوشته به بررسی تکنیک ها و مهارت های مربوط به خلاصه نویسی می پردازیم و سعی داریم تا شما را با بهترین شیوه نکته برداری و خلاصه نویسی مطالب درسی آشنا کنیم.
سوالی مهمی که باید در این نوشته به آن پاسخ دهیم این است که روش های خلاصه نویسی به طور اصولی چگونه است؟ در این نوشته نکات مهمی در رابطه با روش های خلاصه نویسی موثر و استاندارد ارائه می کنیم.
خلاصه نویسی دروس هنگام مطالعه مزایای زیادی دارد:
- اولین حسن این کار تثبیت مطالب در ذهن شماست. زمانی که شما مطالب درسی را دسته بندی و خلاصه می کنید، فرآیند مطالعه شما منظم و طبقه‌بندی شده در ذهنتان ثبت می شود.
- مزیت بعدی خلاصه نویسی ایجاد نظم و برنامه در طول مدت زمان مطالعه شماست. با شروع خلاصه نویسی و استمرار آن، ذهن شما به صورت ناخودآگاه در طول مدت مطالعه در مسیر مشخصی حرکت می کند. در واقع شما با خلاصه نویسی به ذهن خود یک برنامه حرکت مشخص می دهید.
- اما مهم ترین حسن خلاصه نویسی دسته بندی مطالب درسی و طبقه‌بندی مفاهیم اصلی و مهم برای روزهای نزدیک به آزمون است. شما با انجام خلاصه نویسی در واقع یکی از بهترین منابع مرور و جمع بندی را برای خود ساخته اید. منبعی که مختص به خود شماست و برای شما بهترین کاربرد و نتیجه را خواهد داشت.
اما تمام این ویژگی ها و مزایا زمانی به دست می آید که با روش های خلاصه نویسی استاندارد و درست اقدام به خلاصه نویسی نمایید.
آشنایی با بهترین روش های خلاصه نویسی
برای خلاصه نویسی روش های زیادی وجود دارد و اغلب برای هر فرد میزان کارآیی هر روش متفاوت است. اما در مجموع اصول کلی روش های مختلف خلاصه نویسی در یک چارچوب استاندارد مشترک هستند.
- مطلب مورد نظر را مطالعه کنید.
- مطالب اصلی را مشخص کنید و به عنوان تیتر خلاصه نویسی یادداشت کنید.
- تیتر اصلی هر مطلب را در ابتدای صفحه قرار دهید و کلمات کلیدی که هنگام مطالعه در ذهنتان ثبت شده را در خط های بعدی لیست کنید.
- جلوی هر کلمه کلیدی توضیح مختصری از آنچه که در رابطه با آن دریافته‌اید، اضافه کنید.
- در خلاصه نویسی لحن نوشته‌ی اصلی را تغییر دهید. مطلب را بخوانید و بعد با لحنی که برایتان راحت و قابل فهم است تکرارش کنید. در نوشتن خلاصه نویسی از همان لحن دلخواه استفاده کنید.
- جملات و کلمات موجود در محتوای اصلی درس را برای خودتان معنی کنید. در خلاصه نویسی می توانید از کلمات مترادفی که راحت تر در ذهنتان می ماند استفاده کنید.
- همانطور که گفته شد کلمات کلیدی جز جدانشدنی خلاصه نویسی هستند. کلمات کلیدی در هر متنی شاهرگ است و خلاصه نویسی حول شاهرگ متن می چرخد.
تکنیک های کارآمد در روش های خلاصه نویسی
برای اینکه خلاصه‌های نوشته شده بهتر و کارآمدتر باشند می توان از تکنیک های اثر بخشی استفاده کرد و خلاصه نویسی را بهبود داد.
- سرفصل‌ها را بنویسید: متناسب با متنی که می خوانید و محتوایی که یاد می گیرید، 3 تا 5 مورد از مهم‌ترین کلمات کلیدی را به عنوان سرفصل انتخاب کنید. هر کلمه را به صورت سرفصل در لیست خود یادداشت کنید و در ذیل هر سرفصل توضیح مختصر و کلمات مترادف آسان آن را بنویسید.
- از جدول خلاصه نویسی استفاده کنید: جدولی تنظیم نمایید. در ردیف بالای آن موضوع درسی مورد مطالعه را بندیسید. در ستون سمت راست کلمات کلیدی و در ستون سمت چپ نکات و شرح مختصری از آن کلمه را ثبت کنید. می توانید در هر جدول چند کلمه کلیدی قرار دهید و در انتهای هر جدول خلاصه ای از تمام مطالب مرتبط با موضوع اصلی جدول بنویسید.
- گراف رسم کنید. در این روش موضوع اصلی را در وسط صفحه یاددادشت کنید. حول موضوع اصلی کلمات کلیدی مرتبط را یادداشت کنید و حول هر کلمه کلیدی نکات را به صورت تیتروار یادداشت کنید.
این یک گراف ذهنی برای دسته بندی خلاصه مطالب درسی است.
- فلش کارت بسازید. برای هر موضوع اصلی یک باکس در نظر بگیرید. برای هر کلمه کلیدی یک کارت آماده کنید. بالای کارت کلمه کلیدی را یادداشت کنید و زیر آن نکات مهم مربوطه را یادداشت کنید.
استفاده از این تکنیک‌ها می تواند یکی از بهترین منابع جمع‌بندی دروس را در فرصت های کوتاه تا زمان برگزاری آزمون در اختیار شما قرار دهد.
اما فراموش نکنید، خلاصه نویسی درس های مختلف متفاوت هستند. برای مثال خلاصه نویسی برای شیمی کنکور با زیست کنکور، یا فیزیک دهم با ریاضی دهم با هم تفاوت دارند.
نهایتا بهترین روش های خلاصه نویسی کاملا اختصاصی است و برای هر فرد با نفر دیگر متفاوت خواهد بود. نهایتا این شما هستید که متناسب با شرایط خود روش خلاصه نویسی مختص به خودتان ار انتخاب می کنید.
