رشته بهداشت حرفه ای یا مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، که معمولاً از آن به عنوان سلامتی و ایمنی، بهداشت و ایمنی شغلی، بهداشت شغلی یا ایمنی شغلی نیز یاد می شود، رشته ای است که با ایمنی، سلامتی و رفاه افراد در محیط کار سرو کار دارد.
با توجه به بازار کار خوب این رشته در ایران، در این زنگ مشاوره زیر 100 سنجش به بررسی و معرفی این رشته در دانشگاه و بازار کار می پردازیم.
اغلب دانش آموزان و داوطلبان کنکور رشته تجربی، هدف و آرزوی خود را به قبولی در رشته هایی همچون پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و شاخه های پیراپزشکی محدود می کنند، در صورتی که رقابت بالای این رشته ها در کنکور، شانس قبولی را به طرز فاحشی کاهش می دهد.
یکی از دلایل گرایش داوطلبان به رشته های مذکور، عدم شناخت آنها از سایر رشته های شاخه تجربی و اطلاع از بازار کار آن هاست.
با یک بررسی اجمالی، متوجه می شوید که برای قبول شدن راحت تر در زیرشاخه های تجربی با رتبه کنکور متوسط، رشته های مانند رشته مهندسی بهداشت محیط، رشته بهداشت عمومی، بهداشت حرفه ای و … وجود دارند که از قضا بازار کار خوبی هم در ایران دارند.
ماهیت رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار
مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار به مسائل بهداشتی، ایمنی و رفاهی در محیط کار مربوط می شود. سرفص های آموزشی این رشته، شامل استانداردها و اصولی است که هدف آن بهبود شرایط محیط کار برای کارگران، همکاران، اعضای خانواده، مشتریان و … است. بهبود استانداردهای بهداشت و ایمنی کار یک شرکت یا کارخانه یا هر نوع بنگاه شغلی، باعث تضمین تجارت خوب، تصویر بهتر برند و روحیه بالاتر کارکنان می شود.
بهداشت حرفه ای با کلیه جنبه های بهداشت و ایمنی در محیط کار سرو کار دارد و تمرکز جدی در پیشگیری اولیه از خطرات دارد. سلامت کارگران دارای چندین عامل تعیین کننده است؛ از جمله عوامل خطر در محیط کار منجر به سرطان، تصادفات، بیماری های اسکلتی عضلانی، بیماری های تنفسی، کاهش شنوایی، بیماری های گردش خون، اختلالات مرتبط با استرس و بیماری های واگیر و سایر موارد.
فعالیت بیشتر کارشناسان بهداشت و ایمنی شغلی به صورت تمام وقت است.
از آنجایی که مهندسان بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، در محیط های شغلی با پرسنل زیاد کار می کنند، باید دقت زیادی نسبت به مسائل داشته باشند تا هم خودشان و هم کارکنان دچار آسیب نشوند. از سوی دیگر یک مهندسی بهداشت حرفه ای باید مهارت هایی نظیر توان ارتباطی خوب، قدرت و استقامت بدنی مناسب، قدرت تصمیم گیری درست، دقت و توجه زیاد به جزئیات، آشنایی با قوانین و مباحث بهداشت حرفه ای، توانایی آموزش موارد بهداشتی و ایمنی به کارکنان و … را دارا باشند.
در رشته بهداشت حرفه ای با عوامل زیان آور مختلفی اعم از شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و روانی مواجه هستیم. بنابراین داوطلبان کنکور برای قبولی و موفقیت در این رشته باید بر دروس پایه مثل ریاضیات کنکور تجربی، فیزیک کنکور، شیمی کنکور و زیست کنکور مسلط باشند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار
دروس عمومی
- مبانی نظری اسلام
- ادبیات فارسی
- اخلاق اسلامی
- زبان عمومی
- تاریخ وتمدن اسلامی
- آشنایی با منابع اسلامی
- انقلاب اسلامی
- تربیت بدنی 1 و2
دروس پایه
- مکانیک جامدات
- آمار حیاتی
- کمک های اولیه
- فیزیک اختصاصی 1 و 2
- برنامه نویسی کامپیوتر
- شیمی عمومی(معدنی ـ آلی)
- نقشه کشی صنعتی
- بیوشیمی و اصول تغذیه
- مدیریت صنعتی
- شیمی تجزیه
- روانشناسی صنعتی و ارتقاء سلامت
- ریاضیات عمومی 1 و 2
- مکانیک سیالات
- فیزیولوژی و کالبد شناسی
- آشنایی با صنایع
- شناخت فنون صنعتی.
دروس اختصاصی
- روشنایی در محیط کار
- ایمنی در محیط کار 3
- صدا و ارتعاش در محیط کار
- ارزیابی و مدیریت ریسک
- تنش های حرارتی در محیط کار
- مهندسی فاکتورهای انسانی 1 و 2
- بهداشت پرتوها
- سم شناسی شغلی
- دینامیک گازها و آئروسل
- زبان تخصصی
- مبانی نمونه برداری از آلاینده های هوا
- مبانی کنترل آلودگی هوا
- تجزیه و ارزشیابی نمونه های هوا
- بیماری های شغلی
- سیستم های مدیریت یکپارچه
- طراحی تهویه صنعتی
- اپیدمیولوژی بیماریهای شغلی
- ایمنی در محیط کار 1و2،
- کلیات محیط زیست
- کارآموزی در عرصه 1 و 2
امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکترا در حال حاظر در ایران وجود دارد.
گرایش های مهندسی بهداشت حرفه ای در مقطع کارشناسی ارشد
دانشجویان این رشته برای مقطع ارشد علاوه بر شرکت در خود ارشد مهندسی بهداشت حرفه ای می توانند در یکی از گرایش های زیر ادامه تحصیل دهند:
- آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت
- ارگونومی
- آموزش پزشکی
- اکولوژی انسانی
- فیزیولوژی
- سم شناسی محیط
- مهندسی بهداشت محیط
- سم شناسی پزشکی
- رفاه اجتماعی
- مدیریت سلامت ایمنی و محیط زیست
- تاریخ علوم پزشکی
- پدافند غیرعامل در نظام سلامت
- برنامه ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی ها
گرایش های مهندسی بهداشت حرفه ای در مقطع دکتری
- ارگونومی
- بهداشت حرفه ای
- سیاست گذاری سلامت
- نانو فناوری پزشکی
- انفورماتیک پزشکی
- سلامت در بلایا و فوریت ها
- سلامت و رفاه اجتماعی
- اپیدمیولوژی
- مددکاری اجتماعی
- گفتار درمانی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد به شرط داشتن کارشناسی گفتار درمانی)
با توجه به نبود استقبال گسترده از این رشته، در مقابل رشته هایی چون داروسازی، مامایی، دندان پزشکی و … بازار کار آن در شرایط خوبی قرار دارد.
هر محیط کاری اعم از شرکت های تولیدی کوچک تا کارخانه ها نیاز به امنیت شغلی برای پرسنل خود دارد، زیرا پیشگیری بهتر از درمان است.
وظایف مهندسان بهدشت حرفه ای و ایمنی کار
مهندسین بهداشت و ایمنی حرفه ای به طور معمول موارد زیر را انجام می دهند:
- خطرات موجود در محل کار را شناسایی می کنند.
- نمونه هایی از مواد بالقوه سمی را برای تجزیه و تحلیل جمع آوری می کنند.
- در محیط کار، تجهیزات و روش های مربوط به رعایت استانداردها و مقررات بهداشتی و ایمنی شرکت ها و دولت ها بررسی و ارزیابی می کنند.
- طراحی و اجرای فرایندها و رویه های محل کار که به محافظت از کارگران در برابر شرایط خطرناک کار منجر می شود.
- حوادث و حوادث را برای شناسایی علل آنها و تعیین چگونگی پیشگیری از بروز آنها در آینده بررسی می کند.
- آموزش انواع موضوعات مختلف مانند آمادگی اضطراری
- بررسی شرایطی مانند روشنایی، تجهیزات، تهویه و سایر شرایط و مواد موجود در محیط کار، تا کارکنان عملکرد بهتری داشته باشند.
- متخصصان با کاهش و خرابی تجهیزات به دنبال افزایش بهره وری کارگران هستند.
